Ancak, Allah gereksiz, gerekçesiz, önemsiz ve önerisiz bir eleştiri yapmaz.
Meselâ, “Düşünmez misiniz?”
Veya, “Ne kadar da az düşünüyorsunuz.” Cümleleri, Allah’ın insana içinde gerekçeleri ve önerisi de olan birer eleştiri hitâbıdır.
Yâni, sözlerinizi düşünmeden söyleyemeyin, aksine hem de çok düşünerek konuşun diyor Allah.
Yâni, işlerinizi düşünerek yapın, hem de çok düşünerek yapın, düşünüp taşınmadan, aceleyle yapmayını murat ediyor Allah.
Başınıza gelen her bir pis iş, sâdece akletmediğiniz için, kendi ellerinizle kendi başlarınıza aldığınız bedel belâlardır diyor Allah insana.
Meselâ, “O kullarım ki her sözü dinlerler ve en güzeline uyarlar…” ayeti var.
Bir sözü dinlemeden karar vermeyin anlamında, zımni bir eleştiri de var insana burada.
Yâni, bunun için ben size akıl verdim, önceki bildikleriniz yanlış da olabilir, peşin hükümlü olmayın, her sözü dikkatlice dinleyin, düşünüp tartın, ölçüye vurun, anlamadan karşı çıkmayın, bunlardan güzel olanını da değerlendirin ve ondan yararlanın uyarısı var.
Demek ki, eleştiri ve öneri kültürü insanla birlikte var olan ilâhi ve kadim bir kültürdür.
HER ELEŞTİRİNİN BİR AMACI VARDIR
- Eleştiri, ya muhatabını ve muarızını (karşıtını) yıpratmak, yıkmak ve yok etmek amaçlı yapılır, ki buna negatif, yâni hasmâne ve hesâbi eleştiri denir.
- Yahut da, muhatabını ve muarızını (karşıtını) düzeltmek, iyileştirip geliştirmek amaçlı yapılır, ki buna da pozitif, yâni samimi ve hasbi eleştiri denir.
Evet, Allah’ da insanları eleştirir dedik, ancak Allah’ın bütün eleştirileri insanın düşünerek, konuşup hareket etmesi, iyilikler ve güzellikler adına doğruyu bulması, kendini geliştirmesi, yarar görmesi ve hüsrana uğramaması içindir.
BİZ NE YAPIYORUZ?
Kendimiz, her ne kadar olumlu veya olumsuz bir çok eleştiriye muhatap oluyorsak da, mizacımız ve terbiyemiz gereği aklımız erdiği, dilimiz döndüğü, elimizden de geldiği kadar, içinde önerisi de bulunan olumlu eleştiriler yapmaya çalışıyoruz her zaman.
Aynı zamanda, niyetlerini merak dâhi etmeden kendimize yapılan her eleştiriden de başarabildiğimiz kadar çok şey öğrenip yararlanmaya çalışıyoruz.
Özellikle, son zamanlarda eleştirilere büyük bir tahammülsüzlük gösterildiğini ve ölçüsüz tepkiler verildiğini üzülerek fark ediyorum.
Daha ne denmek istendiği bile anlaşılmadan, geçmişin yosunlaşıp tortu tutmuş ön yargıları, bilinç altı kabülleri, belki sâdece anımızı değil, bizi güncelleyecek, geleceğimizi de kurtaracak yeni şeyler öğrenmemizi engelliyor.
Belki de yanlışlarımız olmasa, canımızı yakan o eleştiriler olmasa kendimizi değiştirip geliştiremeyip yerimizde saymaya, hatta daha da gerilemeye devam edeceğiz.
Hatalar veya eleştiriler üzerinden avcılık yapmak insanın ne kadar da hoşuna gidiyor.
Gâliba, politik taassuplarının, anlamsız arzularının, çılgın ve ayakları yere basmayan hayallerinin kurbanı olmaktan kurtulamayacak insan.
Oysa, yaşam, o kadar uzun değil.
Abdulkadir TÜRK
