Geçen haftaki yazımızda eğitimden beklentilerin karşılanamamasının sebeplerini sorularla ortaya koymanın gerekli olduğunu ve iktidarların yerli yersiz öğretmen yetiştirme sistemine müdahalesinin yanlışlığını belirtmiş ve öğretmen adaylarına, siyasal iktidarların iyi niyetle sağlayacakları bilimsel özerklik ikliminde “Öğretmen Yeterlikleri”nin kazandırılması gerektiğine işaret etmiştik.
Bu yazımızda Öğretmen Yeterlikleri ve Yetiştirme Programları üzerinde duracağız.
1- Öğretmen Yeterlikleri ve Eğitim Programları
Konuyu yine soru sorarak işleyelim. Öğretmen Yeterliklerinin kapsamı nedir, değerlendirilmesi ve uygulanan eğitim programları “Yeterlikler” esas alınarak uygulanıyor mu?
a) Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri Konusunda Teknik Bilgiler ve Kapsamı
Birbiriyle ilişkili ve bir birini tamamlayan “Yeterlikler”in pilot uygulaması (eğitim yöneticisi, öğretmen, öğrenci, üniversite paydaşları, sendika temsilcileri vb.) yapılmış, sahadan görüş ve öneriler alınmıştır. Sahadan alınan geri bildirimler bağlamında Yeterlikler; Mesleki Bilgi, Mesleki Beceri, Tutum ve Değer olmak üzere 3 ana boyutta hazırlanmıştır.
Bu üç ana “Yeterlik” altında, aşağıda belirtilen 11 alt yeterlik ve bu yeterliklere ilişkin de 64 yeterlik göstergesi bilimsel yöntemler, ilgili tarafların demokratik katılımı, pilot çalışmalar ile temellendirilip geliştirilmiş ve 2005 yılında yürürlüğe konulmuştur.
Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri;
1) Mesleki Bilgi boyutunda:
1-Alan Bilgisi,
2- Alan Eğitimi Bilgisi,
3- Mevzuat Bilgisi olmak üzere üç Alt Yeterlik Alanı ve 16 Yeterlik Göstergesi,
2) Mesleki Beceri boyutunda;
1-Eğitim-Öğretimi Planlama,
2-Öğrenme Ortamları Oluşturma,
3-Öğrenme ve Öğretme Sürecini Yönetme,
4-Ölçme ve Değerlendirme olmak üzere dört Alt Yeterlik Alanı, 28 Yeterlik Göstergesi,
3) Tutum ve Değer boyutunda;
1-Milli-Manevi ve Evrensel Değerler,
2-Öğrenciye Yaklaşım,
3-İletişim ve İşbirliği,
4-Kişisel ve Mesleki Gelişim olmak üzre yine dört Alt Yeterlik Alanı ve 20 Yeterlik Göstergesi belirlenmiştir.
b) Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri nerede ve nasıl dikkate alınıp değerlendirilmesi gerekiyor?
“Yeterlikler” öğretmenlerin;
1) Görev öncesi eğitim programlarının hazırlanıp, geliştirilmesinde,
2) Hizmet içinde ve “görev başında” mesleki ve kişisel gelişim programlarında,
3) Mesleğe giriş için seçme sınav ve adaylık programlarında.
4) Atanma, yer değiştirme ve kariyerlerinde yükselme uygulamalarında,
5) Aylık ve özlük haklarının belirlenmesinde,
6) Güdülenmelerinde,
7) Ödül ve cezalandırılmalarında,
8) Emekliliklerinde vb. (*)
esas alınacağı Bakanlık onayı ile belirlenmiştir.
Ancak burada, öğretmenlerin gerek görev öncesinde gerekse görev başında, yukarıda belirtilen “Öğretmenlik Mesleği Genel Yeterlikleri”nin uygulamaya konulması bağlamında gerekli kararlılık, destek, takip ve süreklilik konusunda iyimser olmadığımızı belirtelim. Zira bu yeterlikleri kazandıracak hizmet öncesi eğitim programlarının geliştirilmediği alanda görev yapan öğretim üyelerince ifade edilmektedir.
Öğretmenlerin hizmet öncesi eğitimini değerlendiren ODTÜ öğretim üyelerinden Prof.Dr. Ali Yıldırım’ın aşağıdaki tespitleri oldukça manidardır.
“Nitelikli öğretmen adayı yetiştirme açısından bugün karşı karşıya olduğumuz en temel sorun maalesef programlardaki bilgi odaklı yaklaşımdır. Eğitim fakültelerinin öğretmen adaylarına yeterli düzeyde kuramsal bilgi kazandırdığını ancak uygulama boyutunda öğretmen adaylarını önemli eksikliklerle mezun ettiğini düşünüyorum…”
“Eğitim fakültelerinin bu eksikliği büyük ölçüde uygulama odaklı bir vizyon eksikliğinden, uygulama için gerekli program altyapısı ve kapsamlı bir fakülte-okul işbirliği sürecinin oluşturulamamış olmasından kaynaklanıyor. Yani şu anda uygulamanın az, kuramsal ve kavramsal bilginin ön planda olduğu ancak okul programlarına, ders kitaplarına, değerlendirme süreçlerine, mevzuat bilgisine uzak bir öğretmen eğitimi programımız var.”
Öğretmen Yetiştiren Eğitim Fakültelerinin, burada belirtilen eksiklikle beraber, yukarıda ana hatları ile verilen Öğretmen Yeterliklerinin dikkate alınarak öğretim programlarını gözden geçirmeleri ve gerekli önlemleri almaları büyük önem arzetmektedir. (EĞİTİMDE YAPILMASI GEREKENLER –III)
__________________
(*) Ali Çakıroğlu’nun katkılarıyla
Dr. Kadir Çetin
